Veel ondernemers vragen zich vroeg of laat af: wat doet een accountant eigenlijk precies? Het antwoord gaat verder dan het bijhouden van een administratie of het invullen van belastingaangiftes. Een accountant is geen luxe, maar in veel gevallen een wettelijke vereiste. En belangrijker nog: de accountantstitel is in Nederland een wettelijk beschermd beroep. Toch wordt deze titel regelmatig onterecht gebruikt door boekhouders of administratiekantoren. Dat is niet alleen misleidend, maar ook in strijd met de wet.

In dit artikel, namens accountantsverklaring.nl, leggen we uit wat een accountant doet, waarom het beroep beschermd is, welke wetten en regels gelden, en hoe je voorkomt dat je slachtoffer wordt van titelmisbruik.

Wat is een accountant?

Een accountant is een financieel expert die bevoegd is om de betrouwbaarheid van financiële informatie te beoordelen. De kern van het beroep ligt in het uitvoeren van wettelijke controles en het afgeven van verklaringen over jaarrekeningen. Deze bevoegdheid is niet zomaar ontstaan. In artikel 393 van Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek is vastgelegd dat bepaalde ondernemingen hun jaarrekening moeten laten controleren door accountants. Dit zorgt ervoor dat aandeelhouders, banken, subsidieverstrekkers en andere belanghebbenden kunnen vertrouwen op een juiste weergave van de financiële positie.

Maar een accountant doet meer dan controleren. Hij geeft ook advies, helpt bedrijven bij risicomanagement en begeleidt ondernemers bij groei, fusies of overnames. Toch blijft de kern hetzelfde: onafhankelijkheid en betrouwbaarheid.

De titel accountant is niet vrij te gebruiken. Deze bescherming is geregeld in de Wet op het accountantsberoep (Wab). Alleen professionals die zijn ingeschreven in het register van de Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants (NBA) mogen zich accountant noemen. Binnen het beroep bestaan twee erkende titels: de RA (Registeraccountant), die vaak werkzaam is in grote ondernemingen en internationale organisaties, en de AA (Accountant-Administratieconsulent), die zich doorgaans richt op het midden- en kleinbedrijf, stichtingen en verenigingen.

“Het vertrouwen van het maatschappelijk verkeer” – Limperg

De Nederlandse accountantstheorie is sterk beïnvloed door de beroemde hoogleraar Theodore Limperg. Zijn kerninzicht was dat het werk van een accountant draait om het vertrouwen van het maatschappelijk verkeer. Hij stelde: “De accountant ontleent zijn betekenis aan het vertrouwen dat de maatschappij stelt in zijn functie.”.

Dat betekent dat een accountant niet alleen rekenschap aflegt aan zijn opdrachtgever, maar ook aan de samenleving (principle-agent theorie). Banken, aandeelhouders, subsidieverstrekkers en zelfs werknemers vertrouwen op de juistheid van de cijfers. Dit maatschappelijke vertrouwen is de reden dat het beroep zo sterk gereguleerd is.

Ook moderne hoogleraren, zoals prof. dr. J. Wallage, benadrukken dat onafhankelijkheid de kern vormt van het vak:

“De accountant is niet het verlengstuk van de directie, maar de bewaker van betrouwbare informatie.”

Door deze maatschappelijke rol is een accountant geen gewone adviseur, maar een publieke poortwachter.

Misbruik van de titel: een strafbaar feit

Hoewel de regels glashelder zijn, zien we in de praktijk dat boekhouders of administratiekantoren zich ten onrechte accountant noemen. Soms gebeurt dit bewust, soms uit onwetendheid. Hoe dan ook: het is verboden. Het Bureau Economische Handhaving van de Belastingdienst is belast met het toezicht op het juiste gebruik van de titel. Wie zich onrechtmatig accountant noemt, overtreedt de wet en kan een forse boete krijgen.

Daarom is het belangrijk dat ondernemers alert zijn. Ga altijd na of iemand staat ingeschreven bij de NBA. Dit is eenvoudig te controleren via het openbare register. Een boekhouder mag prima je administratie doen, maar hij mag zich nooit voordoen als accountant.

Wat doet een accountant in de praktijk?

De werkzaamheden van een accountant zijn divers, maar draaien altijd om één kernbegrip: betrouwbaarheid van financiële informatie. Een van de belangrijkste taken is het controleren van jaarrekeningen. Grote bedrijven en organisaties die onder de wettelijke controleplicht vallen, moeten hun jaarrekening laten onderzoeken door een onafhankelijke accountant. Deze controleplicht is vastgelegd in het Burgerlijk Wetboek en zorgt ervoor dat belanghebbenden kunnen vertrouwen op de cijfers. Na afloop verstrekt de accountant een controleverklaring, waarin hij verklaart of de jaarrekening een getrouw beeld geeft van de werkelijkheid.

Daarnaast voert de accountant ook andere opdrachten uit. Zo zijn er samenstellingsopdrachten, waarbij hij helpt bij het opstellen van de jaarrekening, maar geen oordeel geeft over de betrouwbaarheid van de cijfers. Voor ondernemingen die meer zekerheid willen dan een samenstelling maar geen volledige controleplicht hebben, is er de beoordelingsopdracht, waarbij de accountant een beperkte zekerheid geeft.

Naast deze kerntaken vervult de accountant een belangrijke rol als adviseur. Hij denkt mee over fiscale strategieën binnen de wettelijke kaders, begeleidt bij bedrijfsoverdrachten en helpt bij risicomanagement. In de praktijk is een goede accountant niet alleen een controleur, maar ook een sparringpartner voor de ondernemer.

Het verschil tussen een accountant en een boekhouder

Veel mensen denken dat een accountant hetzelfde doet als een boekhouder, maar dat klopt niet. Een boekhouder of administratiekantoor houdt zich bezig met de dagelijkse financiële administratie. Dat is belangrijk werk, maar iedereen mag zich boekhouder noemen, want dit beroep is niet beschermd.

Een accountant daarentegen heeft een wettelijke bevoegdheid die voortvloeit uit de Wet toezicht accountantsorganisaties (Wta) en de Wet op het accountantsberoep. Hij mag verklaringen afgeven en wettelijke controles uitvoeren. Dat maakt een groot verschil. Als een boekhouder zich voordoet als accountant, is dat een overtreding van de wet. Het Bureau Economische Handhaving treedt hiertegen op.

De regels waar accountants zich aan moeten houden

Accountants staan onder streng toezicht en werken volgens vaste regels. De belangrijkste wettelijke kaders zijn de Wet op het accountantsberoep (Wab) en de Wet toezicht accountantsorganisaties (Wta). Daarnaast moeten accountants zich houden aan het Burgerlijk Wetboek, de controlestandaarden van de NBA (NV COS) en gedrags- en beroepsregels. Het beroep is daardoor een van de meest gereguleerde in de financiële sector. Zie ook de volgende pagina van Maxius over wet- en regelgeving.

Waarom is een accountant belangrijk?

Een accountant is veel meer dan iemand die cijfers controleert. Hij is een wettelijke waarborg voor betrouwbaarheid en een adviseur die je helpt bij belangrijke beslissingen. Zonder accountants zouden investeerders, banken en overheid geen vertrouwen hebben in de financiële rapportages van bedrijven.

Zoals Limperg het verwoordde:

“Zonder maatschappelijk vertrouwen verliest de accountant zijn bestaansrecht.”

Wil je zeker weten dat je met erkende accountants werkt? Controleer altijd het NBA-register en laat je niet misleiden door schijnzekerheid.

Wil je hulp bij het vinden van een geschikte accountant of heb je een accountantsverklaring nodig? Neem contact met ons op. Wij helpen je graag verder.